Kdjykuj

La ses plej grandaj uranaj lunoj. De maldektsre dekstren: (parto de Urano), Puko, Mirando, Arielo, Umbrielo, Titanjo, Oberono.
La satelitoj estas je la sama skalo

Urano havas 27 konatajn
naturajn satelitojn, disdonitaj laŭ tri grupoj: dektri internaj satelitoj, kvin ĉefaj satelitoj kaj naŭ neregulaj satelitoj

Malkovroj |

William Herschel, malkovrinte Uranon ses jaroj antaŭ, malkovris la du unuajn
satelitojn Oberono kaj Titanjo la 11-an de januaro 1787.
Arielo kaj Umbrielo estis malkovrataj de William Lassell
la 24-an de oktobro 1851. Ĉi-tiuj lunoj ricevis la numerojn I, II, III IV, ne
ĉiam en la sama ordo^[1] ĝis kiam John Herschel, filo de John Herschel, elektis en 1852 la nomojn^[2]
de la kvar lunoj tiam konataj. La kvina satelito, Mirando estis trovita de Gerard Kuiper en 1948.

Oni devis atendi la jarojn 1985-86 por malkovri, per la kosmosondilo Voyager 2,
dek internajn lunojn, (dekunua luno, perdita, estis retrovita en 1999
sur malnovaj kliŝaĵoj far de Voyager 2). De 1997, naŭ neregulaj satelitoj estis
malkovritaj per surteraj teleskopoj^[3]
kaj du lunoj, Kupido kaj Mabo estis malkovritaj per la
kosmoteleskopo Hubble en 2003.

Falsa malkovro |

Malkovrinte Titanjon kaj Oberonon, Herschel
kredis observi kvar aliajn lunojn la 18-an de januaro kaj 9-an de februaro 1790,
kaj la 28-an de februaro kaj 26-an de marto 1794, sed neniu alia astronomo
sukcesis vidi ilin. Kiam Lassel malkovris Arielon kaj
Umbrielon, li konstatis ke ties orbitaj parametroj kongruis kun neniaj el
tiuj de la satelitoj asertitaj de Herschel. Astronomoj konkludis, ke Herschel konfuzis
malgrandajn stelojn kun uranaj satelitoj^[4],
kaj oni atribuis la malkovron de Arielo kaj Umbrielo al Lassel.

Nomoj |

John Herschel, filo de William Herschel donis, en 1852, al la tiam konataj
uranaj lunoj nomojn de feoj de la angla literaturoj: Titanjo kaj
Oberono ŝuldas siajn nomojn al la feaj gereĝoj de Somermeznokta sonĝo de William Shakespeare; Arielo kaj Umbrielo estas elfoj en la poemo "The Rape of the Lock" (La Rabita Buklo) de Alexander Pope, Arielo estas ankaŭ aera spirito en la ŝekspira "La ventego". John Herschel estimis ke planedo nomita laŭ Urano, dio de la ĉielo kaj de la aero, havu satelitojn kun nomoj de aeraj feoj^[5].
Laŭ ĉi-tiu tradicio, ĉiuj uranaj satelitoj ricevos nomojn devenaj aŭ el "The Rape of the Lock", aŭ el teatraĵoj de Shakespeare, kvankam malofte tiuj de feoj.

Lunaj nomoj devenaj el la Alexander Pope-a "La Rabita Buklo"

• Arielo, Umbrielo, Belindo

Lunaj nomoj devenaj el verkoj de William Shakespeare

• El Somermeznokta sonĝo : Titanjo, Oberono, Puko.


• El La Ventego : Arielo, Mirando, Kalibano, Sikorakso, Prospero, Setebo, Stefano, Trinkulo, Francisko kaj Ferdinando


• El La Tragedio de Reĝo Lear : Kordelio


• El Hamleto : Ofelio


• El La dresado de la megero : Bianko


• El Trojlo kaj Kresida : Kresido


• El Otelo : Dezdemono


• El Romeo kaj Julieta : Julieto, Mabo


• El La Venecia Komercisto : Porcio


• El Kiel plaĉas al vi : Rozalindo


• El Multa bruo pri nenio : Margareto


• El La Vintra Fabelo : Perdito


• El Timono de Ateno : Kupido

Ecoj |

Komparaj masoj de la ĉefaj satelitoj de Urano

El la kvar gasgigantoj, Urano havas malplej masan salelitaron: la sumo de la masoj de
ĝiaj kvin pli grandaj lunoj estas malpli ol duono de la maso de Tritono,
neptuna luno. Plej granda urana
satelito, Titanjo, havas duonon de la diametro de nia Luno.

Nenia urana satelito havas notindan atmosferon.

Internaj kaj ĉefaj satelitoj (kaj la ringoj) orbitas en la ekvatora ebeno de Urano. Ĉar
la planedo havas ĝian rotacian akson preskaŭ paralela al ĝia orbita ebeno
(Aksa dekliniĝo = 97,77°), la orbitoj de ĝiaj regulaj satelitoj estas proksimume
ortaj al la planeda orbita ebeno, kaj estas retrogradaj rilate al la orbita movo.
Tiaj satelitoj ĉu estus formiĝintaj en la alkreska disko de Urano post la hipoteza
kolizio kiu renversus la planedon, ĉu ili suferis la saman influon^[6],
kiu modifis la uranan rivoluakson ĝis ĝia nuana klineco.

Internaj satelitoj |

Dektri internaj uranaj satelitoj estas nun konataj. Ili estas ligataj
al la uranaj ringoj, kiuj verŝajne devenas de la diseriĝo de unu aŭ pluraj lunoj.

Kordelio kaj Ofelio estas paŝtist-satelitoj de la ringo
epsilono, Mabo estas probable la materiala fonto de la ringo muo.

Ĉiuj estas malhelaj objektoj, ili konsistiĝas el akva glacio nigrigita el malhela
materialo, kiu estas eble organikaj kombinaĵoj.

Ĉefaj satelitoj |

Urano havas kvin grandajn satelitojn : Mirando, Arielo
Umbrielo, Titanjo kaj Oberono, la solaj, kiuj
estas sufiĉe masaj por havi sferan (au elipsoidan) formon. Ili komponiĝas el miksaĵo
de glacio kaj roko. Ili povas esti diferenciĝitaj en roka kerno
kaj glacia mantelo. Titanjo kaj Oberono povus havi tavolon da likva akvo inter la kerno
kaj la mantelo.

Diagramo montranta la orbitajn inklinaciojn de la neregulaj uranaj satelitoj en funkcio de iliaj granda duonakso

Neregulaj satelitoj |

Naŭ lunoj orbitas preter la orbito de Oberono. Ili estus asteroidoj kaptataj de Urano.
Male al la satelitoj de Jupitero aŭ
de Saturno, nenia grupiĝo estis trovita laŭ iliaj
grandaj duonaksoj kaj orbitaj klinecoj. La retrogradaj lunoj tamen povas esti klasigitaj
en du grupoj: la interna grupo, kun orbito modere discentraj (e ≈ 0,2) :
Francisko, Kalibano, Stefano kaj Trinkulo;
kaj la ekstera grupo kun tre discentraj orbitoj (e ≈ 0,5) Sikorakso,
Prospero, Setebo kaj Ferdinando.

Margareto estas la ununura prograda neregula satelito de Urano. Ĝi estas
(kun Nereido, satelito de Neptuno) la
natura satelito kiu havas plej grandan orbitan discentrecon : e = 0,7979 (en 2008).

Listo |

La uranaj satelitoj estas tie listitaj laŭ kreskanta orbita periodo.

Vidu ankaŭ |

• Naturaj satelitoj de Marso


• Naturaj satelitoj de Jupitero


• Naturaj satelitoj de Saturno


• Naturaj satelitoj de Neptuno

Notoj kaj referencoj |

1. 
   ↑
   Satellites of Uranus observations by Mr. Lassel (angle)
   


2. 
   ↑
   The fifth satellites of Uranus (angle)
   


3. ↑ ^3,03,13,2http://planetarynames.wr.usgs.gov/append7.html#UranianSystem] (angle)
   


4. 
   ↑
   Scientific American Supplement, no 303, October 22, 1881 (angle)
   


5. 
   ↑ William Lassell, « Beobachtungen der Uranus-Satelliten », dans Astronomische Nachrichten, vol. 34, 1852 (angle)
   


6. 
   ↑
   Scenaro sen kolizio por la renverso de Urano (paĝaro de Observatorio de Parizo) (france)
   


7. ↑ ^{7,07,17,27,37,47,5}Uranian Satellite Fact Sheet(angle)
   


8. 
   ↑ Negativaj periodoj markas la retrogradajn lunojn
   

Eksteraj ligiloj |

• 
  france Urano kaj ĝia multenombraj satelitoj
  


• 
  france La satelitoj de Urano (el "Planète Astronomie")
  


• 
  france La satelitoj de Urano (el "L'univers dans tous ses états ")
  


• 
  france Orbitaj elementoj de la uranaj satelitoj
  


• 
  france La malgrandaj satelitoj de Urano
  


• 
  angle Hubble trovas pliajn lunojn kaj ringojn ĉirkaŭ Urano
  


• 
  angle Novaj uranaj lunoj malkovritaj en 2003
  


• 
  angle Malkovro de malbrilaj neregulas satelitoj de Urano
  


• 
  angle Fotoj de Urano, ĝiaj lunoj kaj ĝiaj ringoj, de Voyager 2
  


• 
  angle Hubble malkovras novajn ringojn kaj lunojn ĉirkaŭ Urano
  


• 
  angle kaj france Ĉirkaŭ Urano svarmas satelitoj
  


• 
  germane Urano kaj ĝiaj lunoj (el "Projekto Luno")
  

v • d • r Sunsistemo Stelo Suno Planedoj Merkuro Venuso Tero Marso Jupitero Saturno Urano Neptuno Nanoplanedoj Cereso Plutono Haŭmeo Makemako Eriso Satelitoj Teraj (Luno) Marsaj Jupiteraj (Ioo, Eŭropo, Ganimedo, Kalisto) Saturnaj (Titano) Uranaj Neptunaj (Tritono) Plutonaj (Karono) Haŭmeaj Erisa Aliaj objektoj Asteroidoj Centaŭroj Kometoj, Meteoroidoj Transneptunaj objektoj Kosma polvo Regionoj Asteroida zono Kujper-zono Disa disko Oorta nubo Heliosfero Vidu ankaŭ Listo de la objektoj de la Sunsistemo Kronologio de la malkovroj de la sunsistemaj planedoj kaj de ties naturaj satelitoj