Kdjykuj

Julio Baghy
Portreta foto kun aŭtografo, ĉ. 1925
Personaj informoj
Naskiĝo	13-an de januaro 1891 en Szeged, Aŭstrio-Hungario
Morto	18-an de marto 1967 en Budapeŝto, Hungario
Tombo	Fiumei Street Cemetery
Nacieco	hungaro
Aliaj nomoj	Jobo, Paĉjo
Ŝtataneco	Hungario
Profesio	aktoro, romanisto, poeto, eldonisto, esperantisto, verkisto
Lingvoj	Esperanto, hungara lingvo
Esperanto
Verkis en Esperanto	liaj verkoj
Aliaj aktivaĵoj	Cseh-metoda instruisto
Akademiano	vicprezidanto de AE
Esperantistiĝis en	1911
v • d • r

Julio BAGHY, originale BAGHY Gyula ([ˈbɒgi ʝulɒˈ ], pseŭdonime Jobo kaj Paĉjo), (naskiĝis la 13-an de januaro 1891 en Szeged, mortis la 18-an de marto 1967 en Budapeŝto) estis verkisto kaj aktoro. Naskita en Aŭstrio-Hungario, li lernis Esperanton en 1911 kaj komencis sian laboron por la Esperanto-movado dum sesjara milita kaptiteco en Siberio. Elstara movadano kaj Esperanto-instruisto. Iama vicprezidanto de la Akademio de Esperanto.

Lia vivo |

Lia patro estis drama aktoro kaj lia patrino estis teatra sufloro. Post siaj lernejaj studoj ankaŭ li fariĝis aktoro kaj reĝisoro de diversaj teatraĵoj. La milito rompis lian karieron kaj ses jarojn li devis pasigi for de sia patrujo en rusa militkaptiteco. Ankoraŭ dum lia junaĝo multaj liaj poemoj kaj noveloj hungarlingvaj aperis en hungaraj gazetoj. En 1911 li ekkonis Esperanton kaj ĝia "interna ideo" tuj forlogis lin. Lia ampleksa Esperanto-agado komenciĝis jam en la Siberia militkaptitejo, kie li gvidis multajn kursojn por diversnacianoj. Reveninte al Hungarujo post la milito, li fariĝis unu el la ĉefaj gvidantoj de la Esperanto-movado: multaj diversgradaj kursoj, gvidado de E-Rondo Amika, aranĝo de literaturaj vesperoj, ktp.

Esperanto-movado |

Karikaturo de Julio Baghy fare de Serge Sire (aperis en La Ondo de Esperanto en 2006 n-ro 3, ilustraĵo por La Grupfeino, novelo de Julio Baghy)

La tombo de Julio Baghy

La memortabulo omaĝe la Julio Baghy en Pécs, en la Esperanto-parko (2010)

Dum pluraj Universalaj Kongresoj li estis aktoro (kaj reĝisoro) de la kongresaj teatraĵoj, ekzemple en UK 1923 en Nurembergo kun Teatra trupo de Literatura Mondo. Por la reorganizo de la internacia Esperanto-movado li ellaboris detalan proponon: Publika letero (1931). Baghy agitis multe por plialtigi la spiritan nivelon de la esperantistaro; tion celis ankaŭ lia iniciato, laŭ kiu la naskiĝtago de Zamenhof fariĝis la tago de la Esperanta libro. Kiel Cseh-metoda instruisto en la lastaj jaroj li gvidis multajn kursojn en Estonio, Latvio, Nederlando, Francio, ktp.

Baghy kunlaboris al multaj Esperanto-gazetoj, kaj estis unu el la ĉefredaktoroj de Literatura Mondo (ĝis 1933). Liajn verkojn karakterizas la tendenco, kiun esprimas lia devizo: "Amo kreas pacon, Paco konservas homecon, Homeco estas plej alta idealismo." Liaj unuaj poemoj venis el rusa militkaptiteco; ili kaŭzis surprizon kaj ĝojon. Zamenhof kaj la antaŭmilitaj Esperanto-poetoj estis baritaj de la lingvo, kiu donis malmulte da eblecoj. Zamenhof mem povis forgesigi la neperfektecon de la poezia lingvo, almenaŭ plejparte, per sia sincera, nobla, arda sento, kiu kreskis super la formaĵojn. Sed krom la eksperimentoj de Grabowski, neniu poeto volis aŭ povis elperforti sin el la frua tradiciemo de la juna esperanta poezio.

Post la mondmilita apatio kun multobligita forto eksonis la individua, nova, melodiriĉa poezio de Baghy. Lia unua poemaro, Preter la Vivo (1922) montris novan vojon al la Esperanto-poezio; la vorto, la rimo, la bildoj ricevas novan signifon kaj en la abundo de la novaj belaĵoj la leganto estas forsorĉita, ĉu temas pri individua temo, ĉu pri homaranismaj pensoj. En lia verkaro eĉ la multe prikantitaj temoj aperas kun la efiko de la novo, ĉar la verkado estas lia bezono kaj li ĉiam trovas originalan formon en la esprimado de siaj sentoj. Feliĉe li retrovas la asonancon, novajn formajn eblojn. En la dua poemvolumo, Pilgrimo (1926), lia talento plimaturiĝas, sed samtempe pli forte aperas lia patoso, kiu donas al lia poezio iom romantikisman aromon, sen forigi nian intereson. La poemoj, troveblaj en la Migranta Plumo (1929) montras la serĉadon de novaj formoj. En la lasta poemvolumo La vagabondo kantas (1933) Baghy reiras al la klasika Esperanto-lingvo kaj inter puritanaj kadroj li pruvas sian eksterordinaran versfaran talenton, sed kun kelkfoje sentebla influo de la hungara poezio.

Kiel novelisto, en Dancu Marionetoj! (1927), Migranta Plumo, Printempo en la Aŭtuno (1931) li prezentas sin kiel batalanto por la paco, uzante kelkfoje nigrajn kolorojn, sed kelkfoje la pintigitan krajonon de satiristo. Sed en la laste citita longa novelo li desegnas per subtilaj pastelkoloroj, kun speciala ŝato de siaj figuroj, knabinon kaj knabon, kies burĝonan amon li prirakontas. Lia unua romano la Viktimoj (1926) estas romano el la militkaptita vivo; la stilo, konstruo, interna ardo, humoro tiom ligas la leganton, ke, malgraŭ la neverŝajneco de la romantikaj figuroj, estas ne-eble ne ŝati la romanon, ĉar la poeto scias la manieron kredigi al ni, kion li kredas. Lia plej signifa verko estas la vasta romano Hura! (1930), kiu estas parte brila satiro de la homa socio kaj socianoj, parte utopio, kaj tiu parto paliĝas apud la majstra grimaco.

En Migranta Plumo ni trovas liajn dramprovojn. En sia verkado komence de 1930-aj (La Vagabondo Kantas, simplaj versoj; Verdaj Donkiĥotoj, romano kaj karikaturoj (1933)), Baghy ŝoviĝas ĉiam pli kaj pli al satiro kaj li iĝas akra kaj forta kritikanto de la Esperanto-movado. Lia verko: La Teatra Korbo (1934) enhavas rememoraĵojn jam ekde la infanaĝo kaj konfesojn pri la homo kaj verkisto; ĝi kontribuas multajn interesajn detalojn ankaŭ al la esperantista kariero de Baghy.

Du el liaj verkoj ricevis akademiajn premiojn. Multaj liaj noveloj kaj poemoj aperis en diversaj lingvoj.

	„ Baghy, karese nomata Paĉjo, esprimis sentojn, kiuj dekomence estis karaj al la esperantistoj… Li evitis ligi sin al konataj politikaj-ideologiaj pozicioj kaj tiamaniere helpis al la meza nepolitikema esperantisto identigi sin kun lia idealo de homa frateco. Ulrich Lins ”

Resumo el la biografia resumo |

• 1891, naskiĝo en familio de geaktoroj


• 1894, naskiĝo de fratino, kiu post monatoj mortiĝas, kio afliktegas Julion


• 1896, eklegado kaj malkonstanta lernado


• 1903, influo de du libroj, Don Kiĥoto (Cervantes) kaj Koro (Edmondo de Amicis)


• 1908, eklernado aktore kaj ekverkado


• 1909, ekkono pri Esperanto


• 1910, eklaboro profesie teatre


• 1911, eklerno de Esperanto


• 1913, edziĝo kaj naskiĝo de filino


• 1915, soldato; septembre kaptita al Rusio: en kaptitejoj instruis Esperanton kaj agadis kaj teatre kaj verkade


• 1920, reveno hejmen malsana porĉiame, familio disiĝis


• 1921, ekaktivado esperantisme


• 1922, fondo kun Kalocsay kaj Teodoro Schwartz de Literatura Mondo, ekveturis por disvastigi Esperanton


• 1923 UK en Nurenbergo
  


• 1924, edziĝo al Elizabeta Zsiros (1891-1977) kiu ege kunlaboros kun li


• 1925, UK en Ĝenevo
  


• 1929, UK en Budapeŝto
  


• 1930, UK en Oksfordo
  


• 1930-38, traveturado de tuta Eŭropo por gvidi kursojn


• 1932, UK en Parizo
  


• 1933, Zamenhofaĵoj en Varsovio


• 1935, malfacilaĵoj pro Horthy-reĝimo en Hungario, UK en Romo


• 1936, UK en Varsovio
  


• 1939, akademiano, pro dua mondmilito malfacilaĵoj kaj perdo de la filino


• 1950, periodo de Granda Silento, malfacilas rilatoj kun eksterlandanoj, provizore laboris kiel policano


• 1956, revivigo de la Esperanta Movado en Hungario, UK en Kopenhago
  


• 1958, reaperis la perdita filino en Ĉeĥoslovakio


• 1959, UK en Varsovio


• 1961, UK en Harogato, diversaj malsanaj periodoj


• 1963, UK en Sofio


• 1966, UK en Budapeŝto


• 1967 morto en marto^[1]
  

Verkoj |

Laŭ alfabeta ordo |

• 
  Arĝenta Duopo, 1937, (Komuna volumo kun K. Kalocsay)


• 
  Aŭtuna Foliaro, 1965, 1970
  


• 
  Bukedo, 1922, E.R.A. 15 pĝ.


• 
  Ĉielarko, 1966 — versa reverko de fabeloj de 12 popoloj


• 
  Dancu Marionetoj!, 1927, novelaro; 1931 aŭtora eldono, 1933, Literatura Mondo
  


• 
  En Maskobalo — kvar unuaktaĵoj 1977, HEA
  


• 
  Heredaĵo 1939 La Verda Librejo, Ŝanghaj


• 
  Hura! — satira romano 1930; 1986 HEA
  


• 
  Hurra für nichts! (germana traduko de Hurra! 1933) Innsbruck


• 
  Insulo de Espero, daŭrigo de Hura!, malaperinta dum la Dua mondmilito
  


• 
  Koloroj, 1960, PEA
  


• 
  La Teatra Korbo — novelaro, 1924, 1934 Leiden


• 
  La Vagabondo Kantas, 1933; 1937
  


• 
  La Verda Koro — facila legolibro 1937 Budapest, 1937 Rotterdam, 1947 Budapest, 1947 Rotterdam, 1948 Budapest, 1954 Rotterdam, 1962 Warszawa, 1965 Warszawa, 1969 Verona, 1969 Helsinki, 1978 Verona, 1982 Budapest


• 
  Le Printemps en Automne france 1961
  


• 
  Metodiko-demandaro, 1977


• 
  Migranta Plumo — novelo 1923, 1929, 2018
  


• 
  Nik Nek kaj Kat Jen ??


• 
  Ora Duopo 1966 Budapest (En komuna volumo kun Kolomano Kalocsay
  


• 
  Pilgrimo — poemaro 1926, 1991
  


• 
  Preter la Vivo — poemaro 1923, 1931 Literatura Mondo, 1991 Eldonejo Fenikso


• 
  Printempo en la Aŭtuno, 1931 Köln, 1932 Ĉinio, 1972 Dansk Esperanto Förlag, 2017 Pollando


• 
  Sonĝe sub Pomarbo — poema teatraĵo 1956 Warszawa, 1958 La Laguna, 2017 Pollando


• 
  Sur Sanga Tero, 1933, 1991
  


• 
  Tavasz az őszben (Printempo en Aŭtuno, hungare) 1930 Literatura Mondo
  


• 
  Verdaj Donkiĥotoj (noveloj kaj skeĉoj, kun unu romaneto), 1933 Budapest, 1996 Wien


• 
  Viktimoj — romano el la militkaptita vivo 1925, 1928, 1930, 1991
  


• 
  Viktimoj kaj Sur Sanga Tero reaperis en unu volumo en 1971.

Laŭ kronologia ordo |

• 1923, Preter la Vivo, Poemaro, Budapest, Literatura Mondo, 1923, 124 p.


• 1925, Viktimoj, romano el la vivo de siberiaj miltkaptitoj, Budapest, Hungara Esperanto Instituto, 1925, 162 p.


• 1926, Pilgrimo, poemaro, Budapest, aŭtoro, 1926, 124 p.


• 1927, Dancu Marionetoj!, novelaro, Budapest, aŭtoro, 1927, 173 p.


• 1929, Migranta plumo, teatraĵoj, noveletoj, poemoj, Budapest, Hungarlanda Esperanta Societo, 1929, 158 p.


• 1930, Hura!, ne romano, nur grimaco, Budapest, Literatura Mondo, 1930, 411 p.


• 1931, Printempo en la Aŭtuno, rakonto pri dolĉe melankolia rakonto, Köln, Heroldo de Esperanto, 1931, 113 p.


• 1933, Sur Sanga Tero, mozaikromano. Daŭrigo de la romano Viktimoj, Budapest, Szalai, 1933, 264 p.


• 
  La Vagabondo Kantas, simplaj versoj, Budapest, Szalay, 1933, 59 p.


• 
  Verdaj Donkiĥotoj, Budapest, Szalay, 1933, 221 p.


• 1934, La Teatra Korbo, senpretenda babilado, Leiden, 1934, 110 p.


• 1937, La Verda Koro, facila romaneto el la vivo de Esperantistoj en Siberio por komencantoj, por daŭrigaj kursoj, Budapest, 1937, 97 p.


• 1958, Sonĝe sub Pomarbo, triakta lirika komedio en ses fantaziaj bildoj, La Laguna, Régulo, 1966, 111 p.


• 1967, Eterna Printempo, 1967, 22 fol.


• 1970, Aŭtuna Foliaro, poemaro, Oosaka, Pirato, 1970, 153 p.


• 1977, En Maskobalo, kvin unuaktaĵoj, Budapest, Hungara Esperanto-Asocio, 1977, 141 p.^[2]
  


• 1977, Metodiko-demandaro
  

Pri li |

• 
  Arĝenta Duopo, jubilea libro pri Julio Baghy kaj Kolomano Kalocsay, Budapest, Literatura Mondo, 1937, 327 p.


• 
  William Auld, Facetoj de Esperanto, Londono, Brita Esperanto-Asocio, 1976, 51 p.


• 
  Marjorie Boulton, Poeto Fajrakora, la verkaro de Julio Baghy, Artur E. Iltis, Saarbrücken, 1983.


• 
  Ivo Lapenna, Ulrich Lins, Tazio Carlevaro, Esperanto en Perspektivo, faktoj kaj analizoj pri la internacia lingvo, Londono, Rotterdamo, UEA, 1974, XXXI, 844 p.


• 
  Ora Duopo, jubilea libro pri Julio Baghy kaj Kolomano Kalocsay, Budapest, Hungara Esperanto-Asocio, 1966, 183 p.^[3]
  

Bildaro |

• 
  

  

  
  

  
  

  La Verda Koro : tre multaj lernis Esperanton el tiu libro
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Kovrilpaĝo de La Verda Koro, eldono de 1965
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Titolpaĝo de Arĝenta Duopo (2-a volumo)
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Kovrilpaĝo de En Maskobalo
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Kovrilpaĝo de Koloroj
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Kovrilpaĝo de Ora Duopo, Budapeŝto, 1966, Hungara Esperanto-Asocio
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Unua paĝo el Dancu Marionetoj! kun subskribo de la aŭtoro
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Poeto Fajrakora
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Metodiko-demandaro
  

  
  

  
  

Rete legeblaj verkoj |

• Verkoj de Julio Baghy en Vikifontoj


• Listo de ĉiuj liaj rete alireblaj verkoj


• Migranta Plumo


• La Verda Koro


• Kiel Mihok instruis angle


• La Vagabondo Kantas


• Ĉielarko


• Aŭtuna Foliaro


• Dancu, Marionetoj!


• Koloroj


• La Vagabondo Kantas


• 
  La Vagabondo Kantas, faksimilo


• Migranta Plumo


• Pilgrimo


• Preter la Vivo

Kantoj kaj poemoj |

• Estas mi Esperantisto


• Ran-kvarteto

Vidu ankaŭ |

• Kálmán Kalocsay

Referencoj |

Bibliografio |

• 
  Humphrey Tonkin,"Tivadar Soros kaj Julio Baghy – transvivantoj". En: Javier Alcalde kaj José Salguero (red.), Antaŭ unu jarcento. Esperanto kaj la unua mondmilito, Parizo, SAT-EFK, 2018. ISBN 978-2-918053-18-7.

Eksteraj ligiloj |

Trovu « Julio Baghy » inter la Vizaĝoj de homoj rilataj al la ideo «Internacia Lingvo»

• 
  Enciklopedio de Esperanto/B en sia originala formo en la Interreto


• 
  Enciklopedio de Esperanto en elŝutebla versio (PDF).


• 
  Apreza artikolo pri Julio Baghy de Karolo Píĉ
  


• 
  Poemo pri Baghy de Jiři Kořínek
  


• Recenzo de Hura!
  


• 
  Aŭstriaj militmalliberuloj en Rusio dum la unua mondmilito. El la kolorfotado-verkaro de Sergej Miĥajloviĉ Prokudin-Gorskij. Tiu sceno montras samsortuloj kiel la roluloj de Baghy en Viktimoj kaj Sur Sanga tero.


• 
  Verkoj de kaj pri Julio Baghy en la Kolekto por Planlingvoj kaj Esperantomuzeo
  

v • d • r Esperanto Historio Movado Universalaj Kongresoj Esperanto-renkontiĝoj Asocioj Aktivuloj Esperantistoj laŭ la nacieco Komunumo Kulturo Slango Literaturo Muziko Radiofonio Filmoj Verkistoj Esperantologio Kursoj