Kdjykuj

Teodoro Ŝvarc
Personaj informoj
Naskonomo	Schwartz Tivadar
Naskiĝo	7-an de aprilo 1893 (1893-04-07) en Budapeŝto,  Aŭstrio-Hungario
Morto	22-an de februaro 1968 (1968-02-22) (74-jara) en Novjorko, Nov-Jorkio,  Usono
Aliaj nomoj	Teo Melas
Ŝtataneco	Hungario
Profesio	esperantisto, verkisto, advokato
Lingvoj	Esperanto
Familianoj
Edz(in)o	Elizabeth Soros
Infanoj	George Soros, Paul Soros
v • d • r

Teodoro ŜVARC (aŭ SCHWARTZ aŭ SOROS Tivadar; naskiĝis en 1893, mortis la 22-an de februaro 1968 en Novjorko) estis hungara juda esperantisto, doktoro kaj advokato.

Teodoro Ŝvarc, estis esperantisto; oni povas interpreti la familian nomon 'Soros' alprenitan dum la tridekaj jaroj kiel aludon al Esperanto (ĝi estas la futura formo de la verbo sori), sed ne ekzistas certeco pri tio laŭ la tradukinto de pluraj verkoj de Soros, Humphrey Tonkin^[1]. Dum lia junaĝo en la 1930-aj kaj la 1940-aj jaroj en Budapeŝto, oni parolis Esperanton en la hejmo. Ofte troviĝas informoj, ke George Soros estus denaska parolanto de Esperanto, sed laŭ Humphrey Tonkin tio ne estas vera^[1]; hodiaŭ Soros ne plu uzas la lingvon.^[2]

Li verkis ankaŭ sub la pseŭdonimo Teo Melas (melas en la greka egalas al schwarz en la germana – nigra). En 1922 li fondis la revuon Literatura Mondo kaj redaktis ĝin ĝis 1924. Siajn rememorojn pri la unua mondmilito li resumis en facilstila romaneto Modernaj Robinzonoj eldonita poparte en la revuo en 1923 kaj reeldonita libroforme en 1999 ĉe Bero (sekve aperinta ankaŭ en kelkaj nacilingvaj tradukoj).

Lia vivo estis eksterordinare plena, parte danke al la lingvo de Zamenhof. Teodoro Ŝvarc verkis la memuaron Maskerado ĉirkaŭ la morto pri siaj travivaĵoj en Budapeŝto dum la nazia okupo (nova eldono sub la redakto de Humphrey R. Tonkin, kun abundaj notoj paralelaj iasence al la verko de Nina Langlet aperanta preskaŭ samtempe). Tiu ĉi verko estis lastatempe eldonita en la angla en Britio (2000) kaj Usono (2001), kaj estas nun aperinta ankaŭ en la rusa, germana (2003), turka, hungara (2002) kaj mongola (2018).

Soros trovis Esperanton frue - sur la orientaj batalkampoj dum la Unua mondmilito, kie lia instruisto estis soldata kamarado Pal Balkanyi.

Post jaroj da militkaptiteco en Siberio, Soros eskapis el sia kaptejo; survoje hejmen en Moskvo li ludis rolon en la fondiĝo de la unua Sovetrespublikara Esperantista Unio, kaj poste en Budapeŝto kun siaj amikoj Kalocsay kaj Baghy lanĉis la revuon Literatura Mondo. Lia filo, la financisto George Soros diris, ke la tuta aventuroplena vivo de lia patro ĝis tiu punkto, kiam venis la nazioj al Budapeŝto, estis nur prepariĝo por la plej granda defio de la vivo, la lukto kontraŭ la nazia invado. Tiu momento estis, laŭ la filo, "la plej granda tempo de mia patro", kiam la tuta spertaro, la tuta lertaro, akirita tra dekoj da jaroj, ricevis sian plej grandan elprovon, kaj triumfis.

Verkoj |

• 
  Modernaj Robinzonoj (membiografia rakonto 1924)


• 
  Maskerado ĉirkaŭ la morto (membiografia rakonto 1965)

Bibliografio |

• Humphrey Tonkin,"Tivadar Soros kaj Julio Baghy – transvivantoj". En: Javier Alcalde kaj José Salguero (red.), Antaŭ unu jarcento. Esperanto kaj la unua mondmilito, Parizo, SAT-EFK, 2018. ISBN 978-2-918053-18-7.

Vidu ankaŭ |

• 
  Enciklopedio de Esperanto, 1934, p. 483.


• 
  Marinko Ĝivoje: Panorama rigardo super la Esperanta literaturo, 1979.


• 
  George Soros (filo de Teodoro)

Referencoj |

Eksteraj ligiloj |

Trovu « Tivadar Soros » inter la Vizaĝoj de homoj rilataj al la ideo «Internacia Lingvo»

• 
  Teodoro Ŝvarc (el Retarkivo 2009) en Originala literaturo Esperanta (el Retarkivo 2005)
  


• 
  Prefaco por Kaoso en Budapeŝto (el Retarkivo 2007) de Humphrey R. Tonkin
  


• 
  Robinzonoj (recenzo dulingva esperante kaj angle de Don Harlow)


• 
  Verkoj de kaj pri Teodoro Ŝvarc en la Kolekto por Planlingvoj kaj Esperantomuzeo
  

El Enciklopedio de Esperanto |

		Ĉi tiu teksto estas prenita el la Enciklopedio de Esperanto 1934. Vi povas plibonigi ĝin per vikiigo kaj aktualigo de la enhavo. Kiam la origina teksto estos sufiĉe vikiigita kaj aktualigita, forigu ĉi tiun kadron, kaj anstataŭe enmetu la ŝablonon EdE en la artikolon.
Tivadar SCHWARTZ (ŝvarc) , ankaŭ nomata Teodoro SCHWARTZ, (ŝvarc), hungaro, d-ro, advokato. Fondis (1922) kaj eldonis la revuon „Literatura Mondo“. Verkis facilstilan romaneton „Modernaj Robinzonoj“, 1923.