Helsinko
| Helsinko | ||
finne Helsinki, svede Helsingfors | ||
| urbo | ||
 De supre maldekstren: Helsinka katedralo, Suomenlinna, Senata placo, strando Aurinkolahti, Urbodomo | ||
| ||
Oficiala nomo: Helsinki, Helsingfors | ||
| Ŝtato |  Finnlando | |
|---|---|---|
| Provinco | Uusimaa | |
| Metroo | Metroo de Helsinko | |
| Muzeo | Ateneum | |
| Situo | Helsinko | |
| - koordinatoj | 60°10′15″N 24°56′15″E / 60.17083°N, 24.9375°O / 60.17083; 24.9375 (Helsinko) | |
| Plej malalta punkto | ||
| - alteco | 0 m s. m. | |
| Areo | 715,55 km² (71 555 ha) | |
| - de aglomeraĵo | 769,48 km² (76 948 ha) | |
| - de metropolo | 2 969,54 km² (296 954 ha) | |
| Loĝantaro | 579 016 (24.06.2009) | |
| - de aglomeraĵo | 1 027 635 | |
| - de metropolo | 1 303 126 | |
| Denseco | 809,19 loĝ./km² | |
| - de aglomeraĵo | 1 335 loĝ./km² | |
| - de metropolo | 439 loĝ./km² | |
| Nacia parko | Nuuksio | |
| Fondo | 1550 | |
| Horzono | OET (UTC+2) | |
| - somera tempo | OET (UTC+3) | |
| Telefona antaŭkodo | 091 | |
  Situo enkadre de Finnlando | ||
 Situo enkadre de Eŭropo | ||
 Vikimedia Komunejo: Helsinki | ||
Retpaĝo: www.hel.fi | ||
Blanka nokto en Helsinko
Helsinki
Senata placo kaj la katedralo de Helsinko
Centro de Helsinki vintre
Evoluo de la loĝantaro de Helsinko
Helsinka Olimpika Stadiono. Turo ofertas bonan vidon super Helsinko.
Helsinko (finne Helsinki, svede Helsingfors) estas la ĉefurbo de Finnlando. En la komenco de 20-a jarcento en Esperanto estis uzata ankaŭ la formo Helsingforso, kiu devenas el la svedlingva nomo de la urbo.
La urbo situas apud la Finna golfo kaj estas ankaŭ grava havenurbo. La urbo unufoje gastigis la Olimpiajn Ludojn (en 1952).
Enhavo
1 Loĝantaro
2 Historio
3 Esperanto en Helsinko
4 Vidu ankaŭ
5 Eksteraj ligiloj
Loĝantaro |
Helsinki estas la plej granda urbo de Finnlando kaj la loĝata areo etendiĝas ekster la urbaj limoj. Entute en la ĉefurba regiono estas preskaŭ miliono da loĝantoj, el kiuj proksimume duono en la ĉefurbo mem.
Helsinki estis tradicie svedlingva urbo, fondita en svedlingva regiono. Tamen jam tre frue aperis ankaŭ finnlingvaj loĝantoj, germanlingvaj komercistoj kaj post 1809 ruslingvaj administraj funkciuloj kaj komercistoj kaj anoj de diversaj gentoj de Rusa imperio.
Post la sendependiĝo de finnlando en 1917 la urbo komencis fariĝi pli kaj pli finnlingva, kvankam la oficialaj lingvoj daŭre estas kaj la finna kaj la sveda. Ekde 1990 la urbo fariĝis pli multkultura. En 2005 la plej parolataj lingvoj apud la finna kaj la sveda estis la rusa, la somala kaj la araba.
(historie)
| Jaro | Entute | finnalingvaj | svedlingvaj | alilingvaj |
|---|---|---|---|---|
| 1880 | 36 346 | 34,0% | 52,3% | 13,7% |
| 1900 | 79 126 | 50,8% | 42,6% | 6,6% |
| 1920 | 152 200 | 62,9% | 34,4% | 2,7% |
| 1930 | 220 000 | 69% | 29% | 2% |
| 1950 | 368 519 | 80% | 19% | 1% |
| 1960 | 448 315 | 85% | 14% | 1% |
| 1970 | 523 677 | 88% | 11% | 1% |
| 1980 | 483 675 | 90% | 9,3% | 0% |
| 1990 | 490 872 | 90,7% | 7,7% | 1,6% |
| 2000 | 551 123 | 88,0% | 6,6% | 5,4% |
| 2005 | 560 905 | 86,2% | 6,2% | 7,6% |
Historio |
La nuna teritorio de Helsinko estis ekde mezepoko kamparo loĝata de svedlingvanoj. La sveda reĝo Gustavo Vasa fondis la urbon la 12-an de junio en 1550, unuavice por konkurenci kontraŭ Tallinn kiel komercejo. La unuaj loĝantoj de Helsinko venis el aliaj urboj, Porvoo, Ekenäs, Raumo kaj Ulvila kies burĝoj estis devigitaj transloĝiĝis al Helsinko. Tamen la urbo evoluis sufiĉe malrapide.
En 1809 Helsinko (kaj Finnlando) fariĝis parto de Rusio kaj en 1812 ĝi fariĝis ĉefurbo de Finnlando. Tiam la urbo havis 4000 loĝantojn. Post la granda incendio en Turku en 1821 ankaŭ la universitato translokiĝis al la nova ĉefurbo. Fine de 19-a jarcento Helsinko havis jam 100 000 loĝantojn, el kiuj ĉirkaŭ 50% estis svedlingvaj.
En 1917 Helsinko fariĝis ĉefurbo de sendependa Finnlando.
En 1946 apudaj urbetoj kaj granda parto el apudaj kamparaj regionoj estis ligitaj al Helsinko kaj la urbo komenĉis disvastiĝi. Konstruiĝis novaj urbopartoj kaj la urbo havis 500 000 loĝantojn fine de 1960-aj jaroj. Post tio la loĝantaro kreskis malpli rapide kaj foje exh malkreskis, ĉar la urbeca teritorio etendiĝis ekster la administraj limoj de la urbo.
Inter la 3-an de julio de 1973 kaj la finfina tria sesio de la 30-an de julio ĝis la 1-an de aŭgusto 1975, La Konferenco pri Sekureco kaj Kunlaborado en Eŭropo (KSKE) okazis en Helsinki laŭlonge de kelkaj sesioj. Tie partoprenis reprezentantoj de Usono, Kanado, Sovetunio kaj ĉiuj landoj de Eŭropo (inkludante Turkion kaj ekskludante Albanion kaj Andoron). La KSKE finiĝis per la fina protokolo de la Konferenco pri Sekureco kaj Kunlaborado en Eŭropo, (ankaŭ konata kiel Fina protokolo de Helsinki, Traktato de Helsinki, Helsinka Deklaro.)
Esperanto en Helsinko |
En Helsinko okazis la 14-a Universala Kongreso de Esperanto, ekde la 9-a de aŭgusto ĝis la 15-a de aŭgusto 1922. Partoprenis 820 kongresanoj el 30 landoj.
Estis tiam aprobita la Kontrakto de Helsinko, kiu starigis novan organizon inter la Universala Esperanto-Asocio, la naciaj societoj (landaj asocioj), la Lingva Komitato kaj la Universalaj Kongresoj. Supera organo fariĝis (Internacia) Centra Komitato de la Esperanto-movado.
La 54-a UK 1969 okazis de 26-a de julio ĝis 2-a de aŭgusto en Helsinko, Finnlando, kun 1857 partoprenantoj. La alta protektanto de la kongreso estis Urho Kekkonen. La lokan kongresan komitaton prezidis N. G. Narvala. La kongresa temo estis "La rolo kaj taskoj de la Esperanto-Organizaĵoj en la aktuala lingva situacio en la mondo."
La kongreso okazis plejparte en kongresejo Dipoli en urboparto Otaniemi de najbara urbo Espoo, ĉe ejo de Finnlanda Teknika Universitato. Teatraj prezentoj okazis en urba teatro de Helsinki.
Vidu ankaŭ |
- Moskva Helsinka unio
- Ukrainia Helsinka unio
Eksteraj ligiloj |
Oficiala retejo de la urbo (germane, angle, finne, france, ruse, svede)
Retejo de la universitato (ankaŭ komuna portalo de la universitato kaj la urbo) (angle, finne, svede)
Urba maratono de Helsinko (angle, finne)
Esperanto-Klubo de Helsinki (Esperante, finne)
| ||||||
