Taja lingvo
Taja | ||
ภาษาไทย phasa thaj | ||
Parolata en | Tajlando | |
Parolantoj | 20 490 000 | |
Denaskaj parolantoj | >65 milionoj | |
Skribo | Tajlanda skribo | |
Lingvistika klasifiko | ||
|---|---|---|
Kradaja lingvaro
| ||
| Oficiala statuso | ||
Oficiala lingvo en | Tajlando | |
| Lingvaj kodoj | ||
Lingvaj kodoj | ||
| ISO 639-1 | th | |
| ISO 639-2 | tha | |
| ISO 639-3 | tha | |
| SIL | THA | |
| Glottolog | thai1261 | |
Angla nomo | Thai | |
Franca nomo | thaï | |
Vikipedio | ||
La taja lingvo (taje: ภาษาไทย phasa thai), tajlanda taja, historie en Esperanto por diferencigo foje nomita siama lingvo,[1] lingvo paroliĝas en Tajlando. Ĝi estas unu el la tajaj lingvoj kaj havas 5 tonojn. La siama skribsistemo estas abugido, alinome alfasilabaro. La termo "taja lingvo" povas identiĝi kun taja lingvaro enhavanta isanan lingvon en la isana regiono, la laŭan en Laoso, la ĝŭangan kaj la dajan en Ĉinio kaj Vjetnamio, ktp.
Enhavo
1 Tonoj
2 Vokaloj
2.1 Monoftongoj
2.2 Paroj de Longaj kaj Mallongaj Monoftongoj
2.3 Diftongoj
2.4 Triftongoj
3 Konsonantoj
4 Historio
4.1 Malnova Taja
5 Referencoj
6 Aliaj projektoj
Tonoj |
| Tono | Siama | Ekzemplo | Fonema | Fonetika | Signifo de la ekzemplo |
|---|---|---|---|---|---|
| meza | สามัญ | นา | nāː | naː˥˧ | rizejo |
| malalta | เอก | หน่า | nàː | naː˧˩ | (kromnomo) |
| malleviĝanta | โท | หน้า | nâː | naː˥˩ | vizaĝo |
| alta | ตรี | น้า | náː | naː˧˥ | onkl(in)o (pli juna ol oniaj gepatroj) |
| leviĝanta | จัตวา | หนา | nǎː | naː˨˩˧ | dika |
Vokaloj |
Monoftongoj |
Siamaj monoftongoj.
| | Antaŭa | Malantaŭa | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| malronda | malronda | ronda | ||||
| mallonga | longa | mallonga | longa | mallonga | longa | |
| Fermata | i -ิ | iː -ี | ɯ -ึ | ɯː -ื | u -ุ | uː -ู |
| Fermata-Meza | e เ-ะ | eː เ- | ɤ เ-อะ | ɤː เ-อ | o โ-ะ | oː โ- |
| Malfermata-Meza | ɛ แ-ะ | ɛː แ- | | | ɔ เ-าะ | ɔː -อ |
| Malfermata | | | a -ะ, -ั | aː -า | | |
Paroj de Longaj kaj Mallongaj Monoftongoj |
| Longa | Mallonga | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Siama | IFA | Signifo de la ekzemplo | Siama | IFA | Signifo de la ekzemplo | ||
| –า | aː | fǎːn | 'tranĉi' | –ะ | a | fǎn | 'sonĝi' |
| –ี | iː | krìːt | 'tondi' | –ิ | i | krìt | 'ponardo' |
| –ู | uː | sùːt | 'enspiri' | –ุ | u | sùt | 'plej malantaŭa' |
| เ– | eː | ʔēːn | 'kliniĝi' | เ–ะ | e | ʔēn | 'ligamento' |
| แ– | ɛː | pʰɛ́ː | 'venkiĝi' | แ–ะ | ɛ | pʰɛ́ʔ | 'kapro' |
| –ื | ɯː | kʰlɯ̂ːn | 'ondo' | –ึ | ɯ | kʰɯ̂n | 'leviĝi' |
| เ–อ | ɤː | dɤ̄ːn | 'marŝi' | เ–อะ | ɤ | ŋɤ̄n | 'arĝento' |
| โ– | oː | kʰôːn | 'faligi' | โ–ะ | o | kʰôn | 'viskoza' |
| –อ | ɔː | klɔːŋ | 'tamburo' | เ–าะ | ɔ | klɔ̀ŋ | 'skatolo' |
Diftongoj |
Siamaj diftongoj.
| Longa | Mallonga | ||
|---|---|---|---|
| Siama | IFA | Siama | IFA |
| –าย | aːj | ไ–*, ใ–*, ไ–ย | aj |
| –าว | aːw | เ–า* | aw |
| เ–ีย | iːa | เ–ียะ | ia |
| – | – | –ิว | iw |
| –ัว | uːa | –ัวะ | ua |
| –ูย | uːj | –ุย | uj |
| เ–ว | eːw | เ–็ว | ew |
| แ–ว | ɛːw | – | – |
| เ–ือ | ɯːa | – | – |
| เ–ย | ɤːj | – | – |
| –อย | ɔːj | – | – |
| โ–ย | oːj | – | – |
Triftongoj |
| Siama | IFA |
|---|---|
| เ–ียว | iow |
| –วย | uɛj |
| เ–ือย | ɯɛj |
Konsonantoj |
| | Bilabiala | Labiodenta | Alveola | Postalveola | Palatala | Velara | Glota | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nazala | | m ม | | | n ณ,น | | | ŋ ง | | |||||
| Ploziva | p ป | pʰ ผ,พ,ภ | b บ | | t ฏ,ต | tʰ ฐ,ฑ*,ฒ,ถ,ท,ธ | d ฎ,ฑ*,ด | | k ก | kʰ ข,ฃ,ค,ฅ,ฆ | | ʔ อ** | ||
| Frikativa | | f ฝ,ฟ | s ซ,ศ,ษ,ส | | | | | h ห,ฮ | ||||||
| Afrikata | | | | tɕ จ | tɕʰ ฉ, ช, ฌ | | | | ||||||
| Trila | | | | r ร | | | | | ||||||
| Aproksimanta | | | | | j ญ,ย | | w ว | | ||||||
| Flanka aproksimanta | | | | l ล,ฬ | | | | | ||||||
Historio |
Taja Lingvo havas suferitaj multaj grava soni ŝanĝoj. Multaj el tiuj ŝanĝoj, en terminoj de konsonantoj kaj tono, okazis inter la tempo kie Malnova Taja Lingvo estis unua skribita kaj la ĉeestanta Taja Lingvo. ĉi ŝanĝoj estes vidita en la ortografio.
Malnova Taja |
Malnova Taja havas tri-maneiro tono distingo por vivi silaboj (tiuj silaboj ne fino en halto, i.e. /m/, /n/, /ŋ/, /w/, /j/) sed en distingo por malvivi silaboj (tiuj fino en ploziv, ie. /k/, /p/, /t/, kaj tiuj fin en glota halto).
Estis duo-maneiro tono distingo inter voĉa kaj senvoĉa por ĉia frikativo kaj sonoranto konsonantoj, tri-maneiro kaj kvar-maneiro distingo por plozivoj kaj afrikatoj. La kvar-maneiro okazi en labialoj (/p pʰ b ʔb/) kaj dentaloj (/t tʰ d ʔd/); la tri-maneiro okazi en velaroj (/k kʰ ɡ/) kaj palataloj (/tɕ tɕʰ dʐ/). La glota haltoj de ĉiu aro ŝajne manka.
La grava ŝanĝoj inter Malnova Taja kaj moderna Taja estis pro perdi voĉa distingo kaj la aldonita tono spliti. Eble ĉi tiu ŝanĝoj havi okazi inter ĉirkaŭ 1400 kaj 1600 AD, eble okazi ĉe diferenca fojoj en diferenca partoj de la Taja-paroli regiono. ĉio voĉa-senvoĉa paroj de konsonantoj perdita la voĉa distingo:
- ebenaĵo voĉa plozivoj (/b d ɡ dʐ/) iĝi senvoĉa aspiracio plozivoj (/pʰ tʰ kʰ tɕʰ/).
- voĉa frikativoj iĝi senvoĉa .
- senvoĉa sonorantoj iĝi voĉa
Referencoj |
* ฑ prononciĝas kiel tʰ aŭ d, depende de la vorto.
** La glota plozivo impliciĝas post mallonga vokalo sen finiĝo, aŭ per la silenta อ antaŭ vokalo. Oni atentu, ke tiu simbolo uziĝas ankaŭ por la longa vokalo /ɔː/ -อ.
↑ Oomoto Internacia, oktobro 1935 (elŝuto en formato PDF, arkivigita)
