Paruliedoj
 | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Flavgorĝulo Geolyphis trichas | ||||||||||
Biologia klasado | ||||||||||
| ||||||||||
Genroj | ||||||||||
| ||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj | ||||||||||
La Paruliedoj (Parulidae), estas specioriĉa familio el la ordo de la Paseroformaj birdoj. La familio ampleksas 25 genrojn. Temas pri grupo de malgrandaj ofte koloregaj paserinaj birdoj. Plej parto estas arboremaj, kvankam kelkaj, kiel la Orverta parulio kaj la aliaj specioj de la genro Seiurus, estas surgrundemaj. Plej parto estas insektomanĝantaj.
La scienca nomo de tiu familio, Parulidae aŭ Paruliedoj, originiĝis el la fakto ke Linnaeus en 1758 nomis la Nordan parulion kiel paruo, Parus americanus, kaj, kiam taksonomio disvolviĝis, la genronomo estis modifita unue al Parulus kaj poste al nuna Parula. La familinomo kompreneble devenas el tiu genro.
Enhavo
1 Disvastiĝo
2 Distingiloj
3 Nutrado
4 Reproduktado
5 Genroj kaj specioj
5.1 Necerta sidejo (Incertae sedis)
6 Literaturo
7 Eksteraj ligiloj
Disvastiĝo |
Paruliedoj ekskluzive troviĝas en Ameriko. Ili vivas en malsamaj vivejoj, kiel arbustaroj, marĉoj, foliarbaroj, koniferarbaroj kaj manglejoj, de Kanado ĝis al Sudameriko kaj loĝas prefere en la superaj regionoj de la arboj. Nur malmultaj specioj vivas sur la grundo aŭ grundoproksime. La plej multaj specioj, kiuj vivas kaj kovas en la sudo, estas nemigrantaj birdoj. La specioj, kiuj disvastiĝis en la nordo kaj tie havas siajn kovregionojn, apartenas al la migrantaj birdoj.
Ŝajne tiu grupo originiĝis en norda Centrameriko, kie pluestas plej granda diverseco kaj nombraj specioj. El tie ili disvastiĝis norden dum interglaĉera periodo, ĉefe kiel migrantoj, revene al la praregiono vintre. Du genroj, Myioborus kaj Basileuterus ŝajne frue koloniigis Sudamerikon, eble antaŭ kiam ambaŭ kontinentoj estis ligataj, kaj havigis plej partoj de la specioj de tiu regiono.
Distingiloj |
La korpo de la Paruliedoj estas de 10 ĝis 19 centimetrojn longa. La plej malgranda specio estas la Lucia vermivoro (Vermivora luciae), de ĉirkaŭ 6.5 g kaj 10.6 cm. La plej granda specio dependas el la vera taksonomio de la familio. Tradicie ĝi estis listata kiel Flavabrusta ikterio, de 18.2 cm. Sed tiu povus ne esti paruliedo, kiel ĉiuj specioj de Seiurus kaj la Sempera parulio, ĉiuj el kiuj povas superi 15 cm kaj 21 g, kaj ili povus estis konsiderataj la plej grandaj.
Karaktera ĉe tiu malgranda, svelta birdo estas la mallarĝa, pinta beko. La plumaro havas ampleksan spektron da koloroj, de hel- ĝis malhelbruna, de hel- ĝis malhelgriza, de oliva bruno ĝis sufiĉa, brila ruĝo, flavo aŭ bluo. Antaŭ ĉio la kovovestaĵo aspektas pompkolora.
La seksoj de la specioj en la tropikaj regionoj estas samkoloraj kaj portas ofte dum la tuta jaro kolororiĉan plumaron. Ĉe la nordaj migrantaj Paruliedoj la masklo ekster la kova tempo portas la saman koloron kiel la ino. Kiam en aŭtuno ili atingas la travintrajn regionojn en la sudo, la masklo ŝanĝas la kovovestaĵon kontraŭ la ripozvestaĵo. Antaŭ ol ili forlasas sian travintroregionon en la sudo kaj flugas al la nordo, ili denove surmetas sian kovovestaĵon, ĉar ili bezonos reklami teritoriojn kaj allogi inojn: tio okazas ĉefe en la granda genro Dendroica. Temas pri seksa duformismo, sed ĉiukaze estas esceptoj al tiu distribuado inter migrantaj kaj nemigrantaj specioj. La specioj de Seiurus kaj ĉefe la Orverta parulio estas tre migrantaj, sed havas identajn masklajn kaj inajn plumarojn, dum la ĉefe tropikaj kaj loĝantaj flavgorĝuloj estas duformaj. Ankaŭ la Granatellus montras seksan dimorfismon, sed pro ĵusaj genetikaj analizoj ili moviĝis al la familio de la Kardinaledoj.
Ilia kantartoj ne estas speciale evoluintaj. Sed se ili kantas, ili tre persiste koncertas. Ilia voĉo havas altatonan kaj teneran tonon. Escepto estas la plej granda paruliedo nome la Flavabrusta ikterio (Icteria virens). Ĝia voĉo estas bastona kaj laŭta.
Nutrado |
La paruliedoj nutras sin per multaj diversaj insektoj, kiel skaraboj, raŭpoj, papilioj aŭ muŝoj, samkiel per araneoj kaj limakoj. Krome per fruktoj kaj plantopartoj. La insektojn ili bekpikas de la folioj kaj arboj aŭ predas flugante.
Reproduktado |
Ĉe la Paruliedoj en la nordo precipe la inoj konstruas la neston. La maskloj nur fojfoje partoprenas en ĝi. La nestoj havas diversajn formojn kaj varias, samkiel la nestosituo, de specio al specio. Je la arboj oni vidas plej ofte pelvetoformajn nestojn, kiuj aŭ estas supre malfermaj, aŭ, se fermitaj, havas flankan enirejon. Iuj specioj ekloĝas en forlasitaj pego-truoj aŭ en nestoskatoloj. La ovaro konsistas el kvar ĝis kvin ovoj, kiujn la ino sola elkovas.
Ĉe la tropikaj specioj de la Paruliedoj la nestoj ofte situas dense ĉe la grunda vegetaĵaro. La ovaro konsistas el nur du ĝis tri ovoj, ĉar la idoj ĝuas pli da atento kaj la patro plie certas ke li estas patro. La maskloj partoprenas plie en la nestokonstruado kaj idarzorgado.
Genroj kaj specioj |
Estas ankoraŭ kelkaj diferencoj inter la taksonomioj uzataj de diversaj fakuloj. Ĉefe estas duboj rilate al kelkaj specioj ekzemple ĉe la Verdavosta parulio, Flavabrusta ikterio kaj la Hispaniola parulio.
Grizflugila vermivoro
- Genro Vermivora aŭ Vermivoroj
Baĉmana vermivoro, Vermivora bachmanii
Grizflugila vermivoro, Vermivora pinus
Orflugila vermivoro, Vermivora chrysoptera
Migra vermivoro, Vermivora peregrina
Oranĝkrona vermivoro, Vermivora celata
Ruĝeckrona vermivoro, Vermivora ruficapilla
Virginia vermivoro, Vermivora virginiae
Kolima vermivoro, Vermivora crissalis
Lucia vermivoro, Vermivora luciae
- Genro Parula aŭ Parulioj (gutturalis kaj superciliosa parafiletikaj kun Vermivora)
Fajrgorĝa parulio, Parula gutturalis
Blankabrova parulio, Parula superciliosa
Norda parulio, Parula americana
Flavventra parulio, Parula pitiayumi
Reprodukta masklo de subspecio aureola de Mangrova parulio ĉe Puerto Ayora, Santa Cruz (Galapagoj)
- Genro Dendroica
Ora parulio aŭ Mangleja parulio, Dendroica petechia
Kaŝtanflanka parulio, Dendroica pensylvanica
Magnolia parulio, Dendroica magnolia
Tigroparulio, Dendroica tigrina
Bludorsa parulio, Dendroica caerulescens
Flavpuga parulio, Dendroica coronata
- Aŭdubona parulio, Dendroica (coronata) auduboni
- Mirta parulio, Dendroica (coronata) coronata
- Goldmana parulio, Dendroica (coronata/auduboni) goldmani
- Aŭdubona parulio, Dendroica (coronata) auduboni
Grizdorsa parulio, Dendroica nigrescens
Orvanga parulio, Dendroica chrysoparia
Flavvanga parulio, Dendroica virens
Taŭnsenda parulio, Dendroica townsendi
Okcidenta parulio, Dendroica occidentalis
Oranĝgorĝa parulio, Dendroica fusca
Flavgorĝa parulio, Dendroica dominica
Grizvanga parulio, Dendroica pityophila
Gracparulio, Dendroica graciae
Adelajda parulio, Dendroica adelaidae
Barbuda parulio , Dendroica subita
Orvanga parulio
Sanktalucia parulio, Dendroica delicata
Pinparulio, Dendroica pinus
Kirtlanda parulio, Dendroica kirtlandii
Preria parulio, Dendroica discolor
Vitelina parulio, Dendroica vitellina
Palmoparulio, Dendroica palmarum
Kaŝtana parulio, Dendroica castanea
Stria parulio, Dendroica striata
Lazura parulio, Dendroica cerulea
Plumboparulio, Dendroica plumbea
Jamajka parulio, Dendroica pharetra
Angela parulio, Dendroica angelae
Protonotario
- Genro Catharopeza
Sanktavincenta parulio, Catharopeza bishopi
- Genro Mniotilta
Zebroparulio, Mniotilta varia
- Genro Setophaga
Ruĝvosta parulio, Setophaga ruticilla
- Genro Protonotaria
Protonotario, Protonotaria citrea
- Genro Helmitheros
Vermivora parulio, Helmitheros vermivorus
- Genro Limnothlypis
Limnotlipo, Limnothlypis swainsonii
- Genro Seiurus
Orverta parulio, Seiurus aurocapilla
Motacilparulio, Seiurus motacilla
Akvoparulio, Seiurus noveboracensis
- Genro Oporornis aŭ Oporornoj
Nigramaska parulio, Oporornis formosus
Grizkapuĉa parulio, Oporornis agilis
Nigrakapa parulio, Oporornis philadelphia
Okulringa parulio, Oporornis tolmiei
Nigrakrona parulio
- Genro Geothlypis aŭ Flavgorĝuloj
Komuna flavgorĝulo aŭ simple Flavgorĝulo, Geothlypis trichas
Beldinga flavgorĝulo aŭ Beldinga parulio, Geothlypis beldingi
Altamira flavgorĝulo aŭ Altamira parulio, Geothlypis flavovelata
Bahama flavgorĝulo aŭ Bahama parulio, Geothlypis rostrata
Olivkrona flavgorĝulo aŭ Olivkrona parulio, Geothlypis semiflava
Meksika flavgorĝulo aŭ Meksika parulio, Geothlypis speciosa
Maskoparulio, Geothlypis aequinoctialis
Grizkrona flavgorĝulo aŭ Grizkrona parulio, Geothlypis poliocephala
Nelsona flavgorĝulo aŭ Nelsona parulio, Geothlypis nelsoni
- Genro Wilsonia
Kapuĉparulio, Wilsonia citrina
Nigrakrona parulio, Wilsonia pusilla
Kanada parulio, Wilsonia canadensis
- Genro Cardellina
Ruĝfrunta parulio, Cardellina rubrifrons
Ruĝa parulio
- Genro Ergaticus
Ruĝa parulio, Ergaticus ruber
Rozkapa parulio, Ergaticus versicolor
- Genro Myioborus, Mjoboroj aŭ Blankavostuloj
Bunta parulio, Bunta mjoboro aŭ Bunta blankavostulo, Myioborus pictus
Ardezparulio, Ardezmjoboro aŭ Ardeza blankavostulo, Myioborus miniatus
Brunkrona parulio aŭ Brunkrona mjoboro, Myioborus castaneocapillus
Ruĝeckrona parulio aŭ Ruĝeckrona mjoboro, Myioborus brunniceps
Flavvizaĝa parulio aŭ Flavvizaĝa mjoboro, Myioborus pariae
Blankavizaĝa parulio aŭ Blankavizaĝa mjoboro, Myioborus albifacies
Kardona parulio aŭ Kardona mjoboro, Myioborus cardonai
Kolumparulio aŭ Kolummjoboro, Myioborus torquatus
Vitrokula parulio aŭ Vitrokula mjoboro, Myioborus melanocephalus
Orfrunta parulio aŭ Orfrunta mjoboro, Myioborus ornatus
Blankafrunta parulio aŭ Blankafrunta mjoboro, Myioborus albifrons
Flavkrona parulio aŭ Flavkrona mjoboro, Myioborus flavivertex
- Genro Euthlypis
Larmoparulio, Euthlypis lachrymosa
- Genro Basileuterus aŭ Basileŭteroj (25 specioj)
Orgriza parulio, Basileuterus fraseri
Duzona parulio, Basileuterus bivittatus
Orventra parulio, Basileuterus chrysogaster
Ĉokoa parulio, Basileuterus chlorophrys
Markata parulio, Basileuterus signatus
Orverda parulio, Basileuterus luteoviridis
Nigrakresta parulio, Basileuterus nigrocristatus
Grizkapa parulio, Basileuterus griseiceps
Sanktamarta parulio, Basileuterus basilicus
Grizbrusta parulio, Basileuterus cinereicollis
Blankabrida parulio, Basileuterus conspicillatus
Fajrkrona parulio, Basileuterus coronatus
Orkrona parulio, Basileuterus culicivorus
Trizona parulio, Basileuterus trifasciatus
Blankaventra parulio, Basileuterus hypoleucus
Ruĝkapa parulio, Basileuterus rufifrons
Orbrova parulio, Basileuterus belli
Nigravanga parulio, Basileuterus melanogenys
Panama parulio, Basileuterus ignotus
Tristria parulio, Basileuterus tristriatus
Suda parulio, Basileuterus leucoblepharus
Blankastria parulio, Basileuterus leucophrys
Flaveca parulio, Basileuterus flaveolus
- Genro Phaeothlypis (iam inklude en Basileuterus)
Flavvosta parulio, Phaeothlypis fulvicauda
Riverparulio, Phaeothlypis rivularis
Necerta sidejo (Incertae sedis) |
- Genro Microligea
Verdavosta parulio, Microligea palustris
- Genro Teretistris
Kuborienta parulio, Teretistris fornsi
Flavkapa parulio, Teretistris fernandinae
- Genro Leucopeza
Sempera parulio, Leucopeza semperi
- Genro Zeledonia
Zeledono, Zeledonia coronata
- Genro Icteria
Flavabrusta ikterio, Icteria virens
- Genro Xenoligea
Hispaniola parulio, Xenoligea montana
- Genro Granatellus
Rozbrusta kardinalo, Granatellus pelzelni
Grizgorĝa kardinalo, Granatellus sallaei
Ruĝbrusta kardinalo, Granatellus venustus
Literaturo |
- Jon Curson: New World Warblers (New Mermaids), 1994 - ISBN 0-7136-3932-6
Eksteraj ligiloj |
Videos über Waldsänger an Internet Bird Collection
